آسم چیست | علائم آسم | درمان آسم | تشخیص آسم
جدول عناوین این مطلب
آسم چیست؟
آسم بیماری مزمن مجاری هوایی است که با واکنش بیش‌ازحد مجاری هوایی به طیف وسیعی از محرک‌ها شناخته می‌شود؛ این پاسخ بیش‌ازحد، به التهاب و انسداد مجاری هوایی می‌انجامد.
آسم یک بیماری حمله‌ای است که در فواصل معین بروز می‌نماید، معمولاً حملات آسم، کوتاه‌مدت است و هر حمله بیش از چند دقیقه تا چند ساعت طول نمی‌کشد؛ بعد از پایان این مدت و درمان‌های مناسب به نظر می‌رسد که بیمار بهبودی کامل پیداکرده است. یکی از دلایل تورم راه‌های هوایی در افراد مبتلابه آسم، آلرژی است .
به طور طبیعی در هر بار تنفس، هوا از طریق بینی وارد گلو شده و از آن‌جا به داخل مجاری هوایی رفته و در‌نهایت وارد شش‌ها می‌شود. درون شُش کیسه‌های زیادی با دیواره‌ی پر از رگ وجود دارد که از طریق آن‌ها اکسیژنی که در هوا وجود دارد وارد جریان خون می‌شود.
علائم آسم زمانی بروز پیدا می‌کند که مجاری هوایی متورم شده و ماهیچه‌هایی که در اطرافشان قرار دارد، منقبض می‌شود. علاوه بر این، مجاری هوایی با ترشحات مخاطی پر می‌شوند و همین موضوع باعث می‌شود که هوای کمتری وارد شش‌ها شود. این اتفاقات سبب بروز حملات آسم می‌شود که با سرفه‌های شدید و احساس گرفتگی در قفسه‌ی سینه همراه است. حملات آسم معمولاً کوتاه مدت هستند و هر حمله، از چند دقیقه تا چند ساعت طول می‌کشد.
علائم آسم
اکنون که اطلاعات بیشتری از بیماری آسم دارید، بهتر است علائم آسم را نیز بشناسید. علائم آسم عبارتند از:
- سرفه‌ی خشک یا همراه با خلط اندک (مخصوصاً هنگام خندیدن یا تحرکات شدید)
- خس‌خس سینه (ويزينگ)
- تنگی نفس
- احساس فشار در قفسه‌ی سينه
- خستگی
ناگفته نماند که علائم آسم بستگی به نوع بیماری دارد. هر فردی که به بیماری آسم مبتلاست، تمام این علائم را تجربه نمی‌کند. از سوی دیگر، داشتن یکی از علائم آسم به این معنی نیست که شما به این بیماری مبتلا هستید، با این‌حال بهتر است که علائم را جدی بگیرید.
علل ابتلا به بیماری آسم
علائم آسم ممکن است ناشی از قرار گرفتن در معرض عوامل حساسیت‌زا (مانند گرده گیاهان، حشرات یا گرد و غبار)، عوامل محرک در هوا (مانند دود، بخارهای شیمیایی یا بوهای شدید) یا شرایط آب و هوایی باشد. همچنین انجام تمرینات ورزشی یا وجود بیماری‌های تنفسی و آنفولانزا می‌تواند باعث افزایش حساسیت شما شود.
افراد مبتلا به آسم بایستی خونسردی خود را هنگام حمله آسم حفظ کنند زیرا ترسی که در این هنگام در فرد به وجود می‌آید، مانع از انجام دستورالعمل‌های مربوط به حمله آسم می‌شود. دانشمندان ثابت کرده‌اند که تنفس سریع به همراه احساسات شدید باعث تنگ شدن لوله‌های برونشیت و وخیم‌تر شدن حمله آسم می‌شود.
افرادی که مبتلا به آسم هستند، مخصوصاً کسانی که این بیماری را به طور مزمن و طولانی مدت دارند، فشار زیادی را تجربه می‌کنند. زیرا آسم می‌تواند بر روی کیفیت زندگی فرد تأثیر قابل توجهی داشته باشد و حتی مانع از تحصیل و کار گردد. زمانی که این افراد از فعالیت‌های روزانه خود باز می‌مانند دچار افسردگی می‌شوند.
اگر در معرض مشکلات تنفسی هستید به طوری که بر روی فعالیت‌های روزمره‌تان تأثیر می‌گذارد و باعث کاهش کیفیت زندگی شما شده است، حتماً به پزشک متخصص آلرژي و آسم مراجعه نمایید تا علت مشکل تنفسی شما مشخص شود و تحت درمان قرار گیرید. پزشک متخصص آلرژی و آسم می‌تواند علائم هشدار دهنده اولیه حمله آسم را تشخیص داده و راه‌های مقابله با آن را در موارد اورژانسی به شما آموزش دهد.
آزمایشات آسم
تست های عملکرد ریه یکی دیگر از مولفه های تشخیص آسم هستند. این تست ها مقدار هوای استنشاقی طی دم و بازدم و سرعت خروج هوا از ریه ها را اندازه گیری می کنند. تست های عملکرد ریه مانند:
- اسپیرومتری: به بررسی عملکرد ریه کمک می کند.
- آزمون تحریک برونش: به عنوان “تست چالش” نیز شناخته می شود و شامل ماده ای مانند هوای سرد است که باعث انسداد راه های هوایی و بروز علائم آسم می شود.
- تست آسم ناشی از ورزش: شامل تمرین شدید با هدف ایجاد علائم آسم است.
- آزمایش های آلرژیک: برای شناسایی موادی که باعث ایجاد علائم آسم یا تشدید آسم می شود.
تشخیص های افتراقی آسم
بیماری های دیگری نیز وجود دارد که ممکن است با آسم دارای علائم مشترک باشند که در زیر نام برده خواهند شد:
- رفلاکس اسید معده به مری(GERD)
- سوزش سر دل
- تب یونجه
- سینوزیت
- آپنه ی خواب
- بیماری انسدادی مزمن ریوی(COPD)
- تومورهای راه های هوایی
- انسداد راه های هوایی
- برونشیت
- ذات الریه(پنومونی)
- وجود لخته ی خون در ریه، یا آمبولی ریوی
- نارسایی احتقانی قلب
- اختلال عملکرد تارهای صوتی
- عفونت ویروسی دستگاه تنفسی تحتانی
پزشک با انجام تست های تشخیصی زیر، آسم را از دیگر بیماری های افتراقی تشخیص خواهد داد:
- عکس اشعه ی ایکس از قفسه ی سینه
- نوار قلب (ECG)
- شمارش کامل سلول های خونی(آزمایش خون)
- سی تی اسکن ریه ها
- ارزیابی ریفلاکس اسید معده به مری
- بررسی خلط
آمار آسم
بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت بيش از 300 ميليون نفر در سراسر دنيا به اين بيماری مبتلا هستند و متأسفانه شيوع اين بيماری در جهان رو به افزايش است.
در كشور ما بر اساس آخرين مطالعات شيوع علائم آسم در جمعيت كودكان و نوجوانان حدود 13 ٪ است كه نسبت به يك دهه گذشته افزایش‌یافته است. گرچه آسم در پسران دو برابر دختران است، میزان بروز آسم شدید در هر دو یکسان است. در مقابل، زنان بالغ میزان آسم بیشتری را نسبت به مردان نشان می‌دهند و این بیماری در افراد جوان شایع‌تر از افراد مسن است.
تشخیص آسم بزرگسالان
تشخیص آسم بزرگسالان بر اساس شرح حال بیمار، معاینه‌ی فیزیکی و با کمک گرفتن از ابزارهای سنجش عملکرد ریوی صورت می‌گیرد. اگر بخواهیم بگوییم پزشک معالج برای تشخیص آسم بزرگسالان به دنبال چه علائمی می‌گردد، باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- وجود بیش از یکی از علائم آسم در بیمار به ويژه اگر علائم با شرايط زير همراه باشند:
- مكرر و عودكننده باشند.
- در شب و اوايل صبح بدتر شوند.
- با ورزش يا عوامل ديگر مانند سرما، حيوانات خانگی، هوای مرطوب، دود، بوی تند، و … ايجاد و يا بدتر شوند.
- در شرايط غير از سرماخوردگی نيز رخ دهند.
- با مصرف بعضي از داروها نظير آسپرين يا بتابلوكرها (مانند پروپرانولول) ايجاد يا بدتر شوند.
- سابقه و استعداد بالای آلرژی فردی و خانوادگی وجود داشته باشد.
- علائم پس از درمان مناسب ضد آسم برطرف شوند.
درمان آسم بزرگسالان
بهترین روش درمان آسم بزرگسالان حذف عوامل تحریک‌کننده در محیط زندگی مبتلایان به این بیماری است. البته در کنار این مورد، پزشکان داروهایی را نیز برای درمان آسم تجویز می‌کنند. به‌طور کلی داروهای مورد استفاده برای درمان آسم را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد:
1 – داروهای تسکین‌دهنده
این داروها را اصطلاحاً داروهای گشادکننده برونش (متصل‌کننده نای به راه‌های هوایی ابتدای شش) می‌نامند که به صورت استنشاقی (اسپری) مصرف می‌شوند. داروهای تسکین‌دهنده باعث شل شدن عضلات دیواره‌ی راه‌های هوایی شده و جریان هوا را در این مجاری به صورت طبیعی برقرار می‌سازند.
2 – داروهای پیشگیریکننده
داروهای پیشگیریکننده آسم با کاهش التهاب در مجاری هوایی باعث کاهش تحریک‌پذیری آن‌ها می‌شوند. این داروها برخلاف داروهای تسکین‌دهنده باید به صورت منظم و معمولاً روزی دو‌بار مصرف شوند.
3 – داروهای اورژانسی
در زمان بروز آسم حاد، دو روش اورژانسی برای آن در دسترس است:
- استفاده از مقادیر زیاد داروهای تسکین‌دهنده
- استفاده از مقادیر زیاد یک داروی ضد التهاب
درمان های خانگی آسم
به طور کلی داروهای بدون نسخه و داروهای جایگزین به عنوان درمان آسم توصیه نمی شوند. اگر آسم به درستی درمان نشود می تواند تهدید کننده ی زندگی فرد باشد. با این حال، داروهای خانگی ممکن است در توقف علائم در موارد اضطراری موثر باشند که برخی از آن ها شامل موارد زیر است:
- روغن خردل
- قهوه یا چای کافئین دار
- روغن یا اسانس اکالیپتوس و اسطوخودوس
پیشگیری از آسم
از آنجایی که علت آسم دقیقا شناسایی نشده است، جلوگیری از آسم کاملا میسر نیست. با این حال رعایت موارد زیر در کاهش بروز آسم می تواند مفید باشد:
- اجتناب از محرک ها
- کاهش قرار گرفتن در معرض آلرژن ها
- انجام تست های تشخیص آلرژی
- مصرف داروهای پیشگیرانه
دقت کنید قبل هر کاری ابتدا با پزشک خود مشورت کنید
